Nieuw project: Het Vergeten Lyceum

Auteur: Stichting Sanderling

Een eigentijds, educatief online museum over een vergeten oorlogsschool in Rotterdam, het Joods Lyceum Rotterdam (1941-1943).

Toen Joodse leerlingen na de zomervakantie van 1941 niet mochten terugkeren naar hun eigen openbare scholen, richtte de gemeente Rotterdam Joodse scholen voor hen op. Een van die scholen was het Joods Lyceum. Op deze school zaten 150 Joodse tieners uit Rotterdam en omstreken. Velen van hen zouden de oorlog niet overleven. 

Het verhaal van het Joods Lyceum is ook nu nog actueel. Het laat zien wat de ultieme consequentie is van denken in ‘wij’ en ‘zij’. Wat begint met het uitsluiten van mensen – omdat ze een andere huidskleur hebben, een andere geaardheid, een ander geloof, een andere culturele achtergrond – kan eindigen met segregatie, isolatie, deportatie en vernietiging. 

Met het project Het Vergeten Lyceum wil Stichting Sanderling de waarde van rechtstaat en democratie benadrukken, de gevaren belichten van fake news en propaganda, meer waardering kweken voor diversiteit en leerlingen stimuleren om zich in te leven in anderen. Daarnaast wil de stichting de kennis over Jodenvervolging en Holocaust vergroten. Ten slotte wil de stichting het verhaal van het Joods Lyceum uit de vergetelheid halen, de leerlingen van het Rotterdamse Joods Lyceum een naam en een gezicht geven, en hun verhalen naar de leerlingen van nu brengen. 

Stichting Sanderling wil dit doen via een interactief, online museum. Een online tentoonstelling heeft als voordeel dat een groot publiek kan worden bereikt en dat de opzet goed aansluit bij de wijze waarop met name jongeren informatie en verdieping zoeken. De tentoonstelling is een soort digitaal magazine met afwisselende presentatievormen en interactieve kaarten en beelden. Leerlingen worden uitgedaagd om steeds nieuwe lagen te ontdekken, van klein naar groot. Van Het Vergeten Lyceum naar het Rotterdam van 1940-1945, van de vergeten Joodse leerlingen naar de Jodenvervolging in het algemeen. Zo wordt het Joods Lyceum in een ruimere context geplaatst.

Voor mentoren, docenten geschiedenis en docenten Nederlands komen op de website lesbrieven en lesideeën. 

Lees meer: Aanleiding, maatschappelijke bijdrage, doelstellingen
lees meer

Interview voor Biografieportaal: Het Vergeten Joods Lyceum van Rotterdam

Auteur: Stichting Sanderling

“Eerst hadden deze Joodse tieners hun vertrouwde schoolomgeving moeten verlaten. Toen mochten ze niet meer naar de bioscoop, naar het strand, naar zwembaden, parken, bibliotheken. En het net sloot zich steeds meer. In januari 1942 kregen ze een J in hun persoonsbewijs gestempeld. Vanaf 3 mei moesten ze de gele davidsster dragen. Vanaf half juni mochten ze niet meer ‘kanoën, roeien, zwemmen en vissen’, zoals Esther schreef in haar dagboek. En een maand later begonnen de deportaties.”

Onlangs interviewde Biografieportaal Anne Schram Ouweneel over het nieuwe project van Stichting Sanderling, Het Vergeten Lyceum. Op de dag van de Dodenherdenking kwam het interview online. Het project vertelt de verhalen van de leerlingen van het Joods Lyceum in Rotterdam, een school die slechts anderhalf jaar bestond, van 1941 tot 1943. Op deze school zaten 150 Joodse tieners uit Rotterdam en omstreken. Velen van hen hebben de oorlog niet overleefd.

Lees meer: Jongeren en de Holocaust
lees meer

Erasmiaanse Dodenherdenking 2023

Auteur: Stichting Sanderling

Op maandag 15 mei 2023 vond op het Erasmiaans Gymnasium de jaarlijkse Erasmiaanse Dodenherdenking plaats. De plechtigheid begon met een toespraak van de rector, gevolgd door een lezing van Rob Bakker, auteur van Boekhouders van de Holocaust. Vervolgens lazen leerlingen de namen van de Erasmiaanse oorlogsslachtoffers voor. In de zaal kon je een speld horen vallen. Bij de derde en laatste sessie waren ook nabestaanden van Erasmiaanse oorlogsslachtoffers aanwezig.

Lees meer: Toespraken, meer foto’s
lees meer

Tentoonstelling Erasmiaanse Namen 2023

Auteur: Stichting Sanderling

Dit jaar heeft de tentoonstelling Erasmiaanse Namen een andere vorm. Uitgangspunt was: de Erasmiaanse Namen een gezicht geven. En dat is letterlijk gelukt. Al sinds 1946 worden de Erasmiaanse Namen herdacht. Maar het waren ‘lege’ namen. Met deze installatie krijgen de namen voor het eerst een gezicht. Daar hangen ze: ongeveer 70 van de 130 Erasmiaanse oorlogsslachtoffers. Terug op hun oude school. De foto’s bewegen zachtjes op onbestemde windstromen in de school. Het is ontroerend, aangrijpend, indrukwekkend en mooi.

Lees meer: Oorsprong foto’s, the making of, educatief project, foto’s
lees meer

Erasmiaanse Dodenherdenking 2022

Auteur: Stichting Sanderling

Stichting Sanderling was nauw betrokken bij de Erasmiaanse Dodenherdenking op 16 mei 2022. De plechtigheid begon met de vertoning van de herdenkingsfilm Erasmiaanse Namen die Stichting Sanderling maakte in 2020. Vervolgens was er een toespraak van de rector, een lezing door een speciale genodigde en het oplezen van de namen van de Erasmiaanse Namen door leerlingen van de school.

Lees meer: Lezingen, foto’s, verhalen oorlogsslachtoffers
lees meer

Op zoek naar de leerlingen van het Joods Lyceum

Auteur: Stichting Sanderling

Toen de Joodse leerlingen na de zomervakantie van 1941 niet mochten terugkeren naar hun eigen school, richtte de gemeente Rotterdam Joodse scholen voor hen op. Een van die scholen was het Joods Lyceum in Kralingen. In maart 1942 zaten er 150 leerlingen op deze school. Zij kwamen niet alleen van Rotterdamse scholen, maar van scholen uit de wijde omgeving: Dordrecht, Sliedrecht, Gorinchem, Oud-Beijerland en Gouda. 

Stichting Sanderling probeert alle 150 leerlingen van het Joods Lyceum te achterhalen. Hiervoor raadpleegt Anne Schram Ouweneel dagboeken, leerlingenadministraties van Rotterdamse scholen en andere publicaties, bronnen en archieven. Van elke leerling zoekt zij foto’s, verhalen en anekdotes, hoe summier ook. Alles helpt om een beeld te krijgen van wie hij of zij was. Een hobby. Een uitspraak. 

Uiteindelijk moet dit onderzoek leiden tot een educatieve website waarop de leerlingen van het Joods Lyceum een plaats krijgen, speciaal voor Rotterdamse middelbare scholieren. Niets brengt de oorlog zo dichtbij als de eigen leeftijdsgenoten in de eigen stad.

Lees meer: Namen gezocht bij klassenfoto Joods Lyceum
lees meer

Film Erasmiaanse Namen nu aangevuld met 15 nieuwe namen

Auteur: Stichting Sanderling

De herdenkingsfilm Erasmiaanse Namen, geproduceerd door Stichting Sanderling in april 2020, stelde het Erasmiaans Gymnasium in staat om ook tijdens de coronacrisis stil te staan bij haar oorlogsslachtoffers. Daarnaast was de film bedoeld als aftrap en aanjager van het educatieve project Erasmiaanse Namen. 

Sinds het maken van de film zijn vijftien extra oorlogsslachtoffers gevonden. Hun namen zijn nu aan de film toegevoegd. Om dit mogelijk te maken, is extra filmmateriaal opgenomen, extra muziek gemaakt en opnieuw gemonteerd. De nieuwe namen zijn ingesproken door leerlingen en opgeschreven door Bart Domburg. De film is nu zo mogelijk nog indrukwekkender dan de versie van 2020.

Lees meer over de makers en de fondsen die het mogelijk maakten
lees meer

Publicaties in Tolle Belege

Auteur: Stichting Sanderling
Tolle Belege, september 2021

In de nieuwe Tolle Belege, het blad van oud-leerlingenvereniging Semper Floreat van het Erasmiaans Gymnasium, staan enkele artikelen over het project Erasmiaanse Namen. Erasmiaanse Namen is een educatief-participatief historisch onderzoeksproject waarbij leerlingen van het Rotterdamse Erasmiaans Gymnasium onderzoek doen naar de oorlogsslachtoffers van hun eigen school.

Heel mooi dat de redactie ook de twaalf levensverhalen heeft geplaatst van de Erasmiaanse oorlogsslachtoffers die dit jaar onderzocht zijn, met daaronder de namen van de zesdeklassers die het onderzoek uitvoerden.

Tolle Belege, september 2021
lees meer

Tentoonstelling Erasmiaanse Namen

Auteur: Stichting Sanderling

Wat was het mooi. De stille panelen in de ruimte. De lange banieren met levensverhalen. De 130 Erasmiaanse Namen, opgetekend door Bart Domburg. Het indrukwekkende gedicht van Marjolein Degenaar.

In het schooljaar 2020-2021 schreven zeven leerlingen van het Erasmiaans Gymnasium hun profielwerkstuk over een of meer Erasmiaanse oorlogsslachtoffers. De resultaten waren te zien op de tentoonstelling Erasmiaanse Namen. Met deze expositie nodigt de school de huidige generatie leerlingen uit om zowel letterlijk als figuurlijk langer stil te staan bij de personen die schuilgaan achter de namen. De tentoonstelling zal elk jaar rondom de Dodenherdenking opnieuw worden opgebouwd en zal elk jaar worden aangevuld met nieuwe informatie uit het educatieve project. 

(meer…)
lees meer

Project: Erasmiaanse Namen 2.0

Auteur: Stichting Sanderling

Met het project Erasmiaanse Namen 2.0 willen Stichting Sanderling en het Rotterdamse Erasmiaans Gymnasium ervoor zorgen dat de school haar oorlogsslachtoffers kan blijven herdenken, ook nu er steeds minder ooggetuigen in leven zijn. Erasmiaanse Namen 2.0 bestaat uit vier deelprojecten:

  • Een meerjarig educatief project waarbij leerlingen zelf historisch onderzoek doen naar de oorlogsslachtoffers van hun school,
  • Een jaarlijkse tentoonstelling van de resultaten van hun onderzoek en van de namen van de Erasmiaanse oorlogsslachtoffers, opgetekend door kunstenaar Bart Domburg,
  • Historisch onderzoek om de namen van de laatste ‘onbekende’ oorlogsslachtoffers te achterhalen,
  • Een actualisering van de herdenkingsfilm met de namen van de nieuw gevonden oorlogsslachtoffers.

 

De kern van Erasmiaanse Namen is het educatieve project. Hierbij doen leerlingen zelf historisch onderzoek naar een of meer Erasmiaanse oorlogsslachtoffers. Van de leerling-onderzoekers wordt verwacht dat zij op de volgende Dodenherdenking een presentatie geven aan alle leerlingen over de oud-leerling(en) die zij hebben onderzocht. Daarnaast leveren zij een bijdrage aan de jaarlijkse tentoonstelling in de vorm van een korte biografie van de omgekomen oud-leerlingen en gevonden visueel materiaal over hun leven (foto’s, documenten, krantenknipsels). Zo zal de tentoonstelling de komende jaren organisch aangroeien en elk jaar nieuwe informatie bevatten.

Leerlingen kunnen het onderzoek doen als profielwerkstuk of als verdiepingsactiviteit, voor leerlingen die naast hun lessen een extra uitdaging kunnen gebruiken. Deelname geschiedt op vrijwillige basis. Via de presentaties en de tentoonstelling bereikt het project echter alle leerlingen van de school.
(meer…)

lees meer

Project: Erasmiaanse Namen 1.0

Auteur: Stichting Sanderling

Zolang je iemands naam noemt, wordt hij niet vergeten.

In samenwerking met het Rotterdamse Erasmiaans Gymnasium maakte Stichting Sanderling in 2020 een film om stil te staan bij de oorlogsslachtoffers van de school.

Meer dan honderd Erasmianen hebben de oorlog niet overleefd. Zij worden nog steeds elk jaar op school herdacht. Tijdens een bijeenkomst op of rond 4 mei worden hun namen voorgelezen door leerlingen van de school. Alle leerlingen en docenten zijn bij deze dodenherdenking aanwezig.

In verband met het coronavirus kon de gebruikelijke Erasmiaanse dodenherdenking in 2020 niet doorgaan. Op initiatief van Stichting Sanderling werden de Erasmiaanse oorlogsslachtoffers dit jaar herdacht met een herdenkingsfilm

 

(meer…)

lees meer